Верховный Хурал (парламент) Республики Тыва

Официальный сайт search.png   vkontakte   facebook   twitter

Тыва дыл хүн бүрүде ажыглаттынып турар чараш, дириг дыл

02 ноября 2018 - 08:59

Дүүн, ноябрь 1-де, Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга Тыва дыл хүнүнге тураскааткан конференция болуп эрткен.

 

Ооң ажылынга дыл эртемденнери, Дээди Хуралдың депутаттары, Чазак кежигүннери, чогаалчылар, журналистер болгаш хөй-ниити организацияларының төлээлери киришкен.

Тыва Республиканың Дээди Хуралының Даргазы К.Т. Давааның даалгазы-биле тыва парламентиниң Социал политика талазы-биле комитединиң даргазының оралакчызы У.Б. Монгуш аңаа киришкеш, конференцияның киржикчилеринге байыр чедирген.

«Кижиниң нациязын дылындан тодарадыр. Дыл чидер болза, нация база чок болур. Ынчангаш эвээш санныг чоннарның дылдарын камгалаары-биле элээн ажылдар сөөлгү чылдарда делегейде чоруп турар.

Төрээн дылывыс – чоргааралывыс деп чугаалажыр бис. Амгы үеде тыва дыл –   хүн бүрүде ажыглаттынып турар чараш, дириг дылдарның бирээзи. Ол дээш чоргаарланыр, ындыг байдалды үнелээр, камгалаар ужурлуг бис. Бистиң өгбелеривис кандыг-даа ниитилел-политиктиг тургузугга амыдырап-чурттап чорааш, биске төрээн дылын кадагалап арттырып берген. Оларның ол үлегерлиг чоруунга төлептиг болур ужурлуг бис.

Россияда 190 ажыг янзы дыл демлеглеттинген. Оларның аразында түрк дөстүг тыва дыл база бар. Уруглар төрээн дылын школага ыяап өөренир ужурлуг деп турушту Россияның түрк дылдыг чоннары быжыы-биле элээн.

Каш хонук бурунгаар Президент В.В. Путинниң Чарлыы-биле Чурттуң чоннарының төрээн дылдарын камгалаарының база өөренириниң талазы-биле фондуну тургускан. Бистиң республика бо Фондунуң ажылынга идепкейлиг киржип, тыва дылывысты камгалап, а харын-даа ону улам сайзырадып нептередир дээрзинге бүзүрел улуг.

«Россия Федерациязында өөредилге дугайында» хоойлуже бо чайын өскерилгелер киирген соонда, чурттуң хөй янзы чоннарының төрээн дылдарынга школачы билигни чедип ап болур апарган. Чүгле төрээн дылда шынарлыг өөредилге номнары, программалар херек. Бо талазы-биле ажылды республикага күштелдирери чогумчалыг.

Федералдыг хоойлу езугаар кандыг дылга ажы-төлүн өөредири – ада-иениң хуу херээ болу берген. Ынчангаш төрээн дылынга уруг-дарыын өөредири оларның тыва чонунун келир уезинге сагыш салыышкыны болур. Дылга хандыкшылды уругга кара чажындан өөредир. Өзүп орар салгал дылдың даартагы эдилекчилери деп чүүлдү утпаалы.

Төрээн дылдар өөренириниң база башкылаарының талазы-биле Россия делегей чурттарының мурнуку одуруунда турар деп чамдык эртемденнер санап турар. Амгы үеде Россияда 2015 чылда чүгле 18 дылда, 2016 чылда 13 дылда школачы программалар бадылаттынганы, 6 дылда школачы өөредилге номнары чырыкче үнүп турары дүвүренчиг. Бир эвес дылды эки өөретпес болза, ук дыл ала чайгаар чиде бээринин айыылы тургустунар. Күрүне үлегерлерин алыр дээш тыва дылда өөредилге номнары база амыр эвес шылгалданы Москвада эртип турар. Оларның шынары авторлардан – эртемденнерден, башкылардан дыка хамааржыр» - деп, У.Б. Монгуш чугаалааш, конференцияның киржикчилери тыва дылдың айтырыгларының дугайында солун, делгеренгей чугааны кылыр боор дээрзинге чигзиниг чогун илереткен.

Теги:


Возврат к списку